Γράφει η κα. Αγγελική Ψαθά, Επιστημονικά Υπεύθυνη Πνευμονολογικού Τμήματος Κλινικής και Πολυιατρείου ΆΝΑΣΣΑ
Το κάπνισμα δεν αποτελεί μόνο μια καθημερινή κακή συνήθεια η οποία παίρνει τη μορφή πραγματικής ανάγκης, αλλά πλέον θεωρείται ότι είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος, με υψηλή θνησιμότητα. Στην πραγματικότητα, ο καπνιστής εισάγει στον οργανισμό του μέσω της εισπνοής, διάφορα προϊόντα από την καύση φύλλων καπνού.
Η διαδικασία αυτή δημιουργεί μία ψυχολογική αλλά και φυσική εξάρτηση η οποία παρουσιάζει διαφοροποιήσεις από άνθρωπο σε άνθρωπο, μιας και έχει σχέση με την ποσότητα τσιγάρων που καπνίζει κάθε καπνιστής και την ποσότητα νικοτίνης που εισπνέει. Η νικοτίνη είναι αυτή που δημιουργεί την εξάρτηση στους καπνιστές αλλά και δρα αρνητικά στο καρδιαγγειακό και νευρικό σύστημα.
Τι περιέχει ο καπνός του τσιγάρου
Στο τσιγάρο βρίσκουμε τις παρακάτω επιβλαβείς ουσίες:
- Νικοτίνη, η οποία ευθύνεται για το φαινόμενο της εξάρτησης στους καπνιστές
- Πίσσα η οποία περιέχει εκατοντάδες καρκινικών ενώσεων
- Τοξικές ουσίες
- Μονοξείδιο του άνθρακα
Επιπλέον:
- 2.500 χημικές ουσίες περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου προτού αυτός καεί
- 5.300-7.000 χημικές ουσίες περιέχει το νέφος καπνού που παράγεται όταν καπνίζουμε
- 600 από τις ουσίες του καπνού είναι πρόσθετα
Γιατί κάποιος ξεκινά το τσιγάρο;
- Κοινωνική επιρροή/Διασκέδαση: Οι έφηβοι δηλώνουν ότι ξεκίνησαν το κάπνισμα γιατί κάπνιζαν οι φίλοι τους και τους ενθάρρυναν να το δοκιμάσουν, ιδιαίτερα σε στιγμές διασκέδασης
- Για δοκιμή
- Γιατί κάπνιζαν οι γονείς
- Για την αποδοχή από τους φίλους
- Για να αισθανθεί κάποιος μεγάλος
- Συνδυασμός με άλλες ουσίες, όπως καφές και αλκοόλ
- Συναισθήματα θυμού / αναστάτωσης: Υπάρχουν άτομα τα οποία καπνίζουν για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν κάποια έντονα συναισθήματα που νιώθουν, όπως θυμό ή/ και αναστάτωση
- Συναισθήματα λύπης / άγχους. Πολλοί νεαροί καπνιστές πιστεύουν ότι το κάπνισμα θα τους βοηθήσει στην αντιμετώπιση αρνητικών συναισθημάτων. Στην πραγματικότητα όμως, η νικοτίνη είναι διεγερτική ουσία και φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα στον οργανισμό
- Υπάρχει ο μύθος ότι το κάπνισμα φέρει ευχαρίστηση, χωρίς όμως πολλές φορές να δίδεται η απαιτούμενη σημασία στα άσχημα επακόλουθά του
- Γιατί ο καπνιστής νομίζει ότι μπορεί να το διακόψει όποτε θελήσει
Γιατί κάποιος συνεχίζει να καπνίζει;
Αναφέρθηκε ήδη η σημασία της νικοτίνης στη διατήρηση της συνήθειας του καπνίσματος λόγω της εξάρτησης που δημιουργεί. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν, όπως γενετικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί.
Οι περισσότεροι καπνιστές ανάβουν τσιγάρο χωρίς καν να το σκεφτούν, σχεδόν αυτόματα. Δημιουργείται και ακολουθείται μία συμπεριφορά καπνιστή, π.χ. κουβαλάνε πακέτο, υιοθετούνε την κίνηση του καπνίσματος (στόμα – χέρι), το ποτό και ο καφές γίνονται συνώνυμα του τσιγάρου, κ.ά.
Ο εθισμός στη νικοτίνη μπορεί να είναι τόσο γρήγορος, που και η μυρωδιά του καφέ αυτόματα να διεγείρει την ανάγκη για τσιγάρο. Ανασταλτικός παράγοντας στη διακοπή του τσιγάρου είναι και τα συμπτώματα της απεξάρτησης, π.χ. νευρικότητα, έντονη όρεξη για φαγητό, δυσκολία στη συγκέντρωση, κ.ά.
Τι προκαλεί το κάπνισμα (είτε με συμβατικό τσιγάρο είτε με καπνικά προϊόντα)
Το κάπνισμα προκαλεί σοβαρότατες βλάβες σε όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Τα προϊόντα του τσιγάρου που καίγεται και παράγεται ο καπνός, τον οποίο εισπνέει ο καπνιστής, μεταφέρουν ανόργανες και οργανικές ουσίες που είναι τοξικές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι ουσίες αυτές ενοχοποιούνται για πολλές και ποικίλες επιπτώσεις από το μακροχρόνιο κάπνισμα, οι κυριότερες από τις οποίες είναι:
- Η καρκινογένεση, π.χ. καρκίνος πνεύμονα, φάρυγγα, λάρυγγα, οισοφάγου, στοματικής κοιλότητας, ρινικής κοιλότητας, ουροποιητικού συστήματος, κ.ά.
- Βλάβες στους πνεύμονες, π.χ. εμφύσημα, χρόνια βρογχίτιδα, άσθμα, λοιμώξεις αναπνευστικού συστήματος, κ.ά.
- Βλάβες σε αγγεία και καρδιά, π.χ. αθηροσκλήρωση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, περιφερική αγγειοπάθεια, εγκεφαλική ισχαιμία, κ.ά.
- Προβλήματα στην αναπαραγωγή, π.χ. κίνδυνος αυτόματης αποβολής εμβρύου, δυσκολία σύλληψης, κίνδυνος έκτοπης κύησης, κ.ά.
Αλλαγές στον οργανισμό μας μετά από τη διακοπή του καπνίσματος
Μετά από 8 ώρες, τα επίπεδα του μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα θα μειωθούν κατά το ήμισυ
Μετά από 8 ώρες, τα επίπεδα του οξυγόνου θα επιστρέψουν στα κανονικά όρια
Μετά από 72 ώρες, διαστέλλονται οι βρόγχοι
Μετά από 2 εβδομάδες, η κυκλοφορία του αίματος θα έχει αυξηθεί
Μετά από 3 μήνες, παρατηρούνται βελτιώσεις στο κυκλοφορικό σύστημα
Μετά από 3-9 μήνες, η πνευμονική λειτουργική απόδοση αυξάνεται κατά 10%
Μετά από 1 χρόνο, ο κίνδυνος εμφράγματος του μυοκαρδίου πέφτει στο μισό
Μετά από 5 χρόνια, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου είναι ίδιος με ενός μη καπνιστή
Μετά από 10 χρόνια, ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα θα είναι ίδιος με εκείνον ενός μη καπνιστή
Μετά από 15 χρόνια, ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής θα είναι ίδιος με εκείνον ενός μη καπνιστή.
Επιτακτική κρίνεται η ανάγκη προώθησης σωστών μοντέλων συμπεριφοράς στους έφηβους και γενικότερα τους νέους ανθρώπους. Θα πρέπει να γίνει κτήμα όλων ότι βλαβερές συνήθειες όπως κάπνισμα, συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες, χρήση αλκοόλ και γενικότερα επιβλαβών ουσιών, κ.ά., είναι παράγοντες κινδύνου για την υγεία του γενικού πληθυσμού.
Ο καλά και σωστά πληροφορημένος πολίτης, μπορεί να ακολουθήσει τις επιλογές εκείνες για τη ζωή του που θα είναι ωφέλιμες τόσο για την υγεία και την ασφάλεια του ίδιου και των δικών του ανθρώπων όσο και γενικότερα των συνανθρώπων του.