Γράφει ο Dr. Καπετανάκης Νικόλαος
Γαστρεντερολόγος – Ηπατολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνος Γαστρεντερολογικού Τμήματος ΆΝΑΣΣΑ
Διδάκτωρ Α.Π.Θ.
- Τι είναι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου ( Σ.Ε.Ε.);
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια χρόνια, λειτουργική διαταραχή, που δεν συνοδεύεται από ανατομικές ή ιστολογικές βλάβες του εντέρου. Εκδηλώνεται συνήθως με κοιλιακό πόνο, διαταραχές των κενώσεων και πολλές φορές με αίσθημα κοιλιακής διάτασης (φούσκωμα).
Το ευερέθιστο έντερο αναφέρεται επίσης και ως “σπαστικό κόλον” ή “σπαστική κολίτιδα”.
- Τι ποσοστό του πληθυσμού απασχολεί η νόσος;
Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι το ευερέθιστο έντερο είναι πολύ συχνό νόσημα. Εκτιμάται ότι 15-20 % του πληθυσμού των Δυτικών χωρών παρουσιάζει συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου. Επιδημιολογικά στοιχεία από την Ελλάδα έδειξαν ότι η συχνότητα της νόσου στον αστικό πληθυσμό είναι περίπου 21%.
Η νόσος είναι περισσότερο συχνή στους κατοίκους των πόλεων. Η συχνότητά της είναι διπλάσια στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες και μειώνεται μετά την ηλικία των 65 ετών.
- Ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν;
Οι ασθενείς με Σ.Ε.Ε. είναι περισσότερο ευαίσθητοι σε σχέση με τους υγιείς σε παράγοντες όπως άγχος, κατάθλιψη, ορισμένες τροφές, γαστρεντερίτιδες, φάρμακα κ.α.. Η υπερβολική ανταπόκριση σε αυτά τα ερεθίσματα πυροδοτεί τον πόνο και τα άλλα συμπτώματα του συνδρόμου.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και stress
Μέχρι και 80% των ασθενών με Σ.Ε.Ε. εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές όπως αγχώδη νεύρωση, κατάθλιψη, φοβίες, κρίσεις πανικού, καθώς και διαταραχές σωματοποίησης, όπως αίσθημα πίεσης στο θώρακα, δύσπνοια, αίσθημα διάτασης της κοιλίας ή νυγμώδη άλγη στην κοιλιά.
Είναι από παλιά γνωστό, ότι το stress που οφείλεται σε γεγονότα της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής προκαλεί την εμφάνιση, υποτροπή ή επιδείνωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Προβλήματα στο γάμο, ένταση στις σχέσεις με τους γονείς ή τα παιδιά, επαγγελματικές δυσκολίες, η απώλεια γονέα (λόγω διαζυγίου ή θανάτου), η σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση παρατηρούνται συχνότερα στους ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Περιορισμένη εντερική φλεγμονή, βακτηριακή υπερανάπτυξη
Έχει παρατηρηθεί ότι περίπου 20 % των ασθενών με Σ.Ε.Ε. αναφέρουν έναρξη των συμπτωμάτων μετά από επεισόδιο οξείας γαστρεντερίτιδας (μεταλοιμώδες ευερέθιστο έντερο), ενώ η χορήγηση αντιβιοτικών βελτίωσε σημαντικά τα συμπτώματα των ασθενών αυτών.
Δυσανεξία στην τροφή από ατελή απορρόφηση υδατανθράκων
Πολλοί ασθενείς αναφέρουν δυσανεξία σε τροφές όπως ψωμί, ζυμαρικά, πατάτες, όσπρια, φρούτα, γάλα ή φυτικές ίνες. Οι τροφές αυτές περιέχουν σημαντικές ποσότητες υδατανθράκων (άμυλο, φρουκτόζη, σορβιτόλη, λακτόζη), που απορροφούνται ατελώς από το λεπτό έντερο υγειών ατόμων. Ειδικότερα, το 70 % των Ελλήνων ενηλίκων παρουσιάζουν υπολακτασία και έχουν κοιλιακά συμπτώματα μετά από ένα ποτήρι γάλα ή παγωτό.
Η κατανάλωση φυτικών ινών και υδατανθράκων συσχετίζεται συχνά με την εμφάνιση συμπτωμάτων σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
- Ποια συμπτώματα θα θορυβήσουν τον ασθενή;
Τα κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου είναι πόνος στην κοιλιά και η διαταραχή των κενώσεων. Η διάγνωση στηρίζεται στα «διαγνωστικά κριτήρια της Ρώμης» .
Η ένταση του πόνου ποικίλει από άτομο σε άτομο, αλλά και στον ίδιο ασθενή παρατηρούνται περίοδοι υφέσεων και εξάρσεων. Συνήθως εντοπίζεται στην κάτω κοιλία αλλά κατά περιόδους μπορεί να εντοπίζεται σε διαφορετικές περιοχές της κοιλίας και να ανακουφίζεται με την κένωση ή την αποβολή αερίων. Σχεδόν ποτέ δεν ξυπνά τον ασθενή από τον ύπνο. Μερικοί ασθενείς αναφέρουν αίσθημα κοιλιακής διάτασης.
Η πλειονότητα των ασθενών παρουσιάζει εναλλαγές περιόδων διάρροιας και δυσκοιλιότητας, ενώ αρκετοί ασθενείς παρουσιάζουν κατά την περίοδο έξαρσης είτε μόνο δυσκοιλιότητα, είτε μόνο διάρροια. Στις φάσεις δυσκοιλιότητας τα κόπρανα είναι σκληρά και αποβάλλονται σε μικρά κομμάτια (κόπρανα κατσίκας), ενώ σε περιόδους διάρροιας μπορεί να είναι πολτώδη ή λεπτά σαν ταινία. Ορισμένοι ασθενείς αποβάλλουν με τα κόπρανα αρκετή βλέννη, που δεν περιέχει αίμα.
Συνήθης είναι και η συνύπαρξη συμπτωμάτων εκτός του πεπτικού συστήματος όπως κεφαλαλγίες, αίσθημα ζάλης, προκάρδιοι πόνοι ή αίσθημα παλμών. Σε ορισμένους ασθενείς υπάρχουν έκδηλα ψυχιατρικά στοιχεία, όπως κατάθλιψη, αγχώδης νεύρωση και καρκινοφοβία.
Η παρουσία χαρακτηριστικών συμπτωμάτων συναγερμού, όπως έναρξη των συμπτωμάτων μετά την ηλικία των 50 ετών, νυκτερινού κοιλιακού πόνου ή διάρροιας που αφυπνίζουν τον ασθενή, διάρροιες μεγάλου όγκου, ορατού αίματος στα κόπρανα, πυρετού ή απώλειας σωματικού βάρους και οικογενειακού ιστορικού οργανικής νόσου του πεπτικού σωλήνα (καρκίνος, ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, κοιλιοκάκη) κατευθύνουν τη διερεύνηση σε οργανική νόσο του πεπτικού συστήματος και απομακρύνουν από τη διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου.
- Αντιμετώπιση
Επειδή η αιτιοπαθογένεια του συνδρόμου είναι άγνωστη, η θεραπεία είναι εμπειρική και εξατομικεύεται για κάθε άρρωστο.
Δίαιτα
Σε περιόδους δυσκοιλιότητας συνιστάται αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (πράσινα λαχανικά, ακτινίδια, κ.λπ.) και πόση 1,5-2 λίτρα νερό τη μέρα. Σε περιόδους διαρροιών συνιστάται αποφυγή οσπρίων, φυτικών ινών και φρούτων, γάλατος και παγωτών.
Φάρμακα
Αν προεξάρχουν οι εκδηλώσεις άγχους ή κατάθλιψης, χορηγείται κατάλληλη αγωγή. Ορισμένα σπασμολυτικά φάρμακα βοηθούν στην ανακούφιση του κοιλιακού πόνου και του μετεωρισμού (φούσκωμα). Σε ασθενείς με πιθανό μεταλοιμώδες ευερέθιστο έντερο η χορήγηση δυσαπορρόφητων αντιβιοτικών συχνά έχει ευεργετικό αποτέλεσμα. Η θεραπεία πρέπει να χορηγείται για 2-3 μήνες.