Γράφει ο κος. Γάτος Γεώργιος, Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Επιστημονικός Συνεργάτης Κλινικής ΆΝΑΣΣΑ
Τι είναι Οστεοπόρωση
Η Οστεοπόρωση ορίζεται από τον Διεθνή Οργανισμό Οστεοπόρωσης ως η ασθένεια των οστών η οποία προκύπτει όταν το σώμα μας χάνει πολύ οστό, παράγει λίγη ποσότητα οστού ή και τα δύο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει ως οστεοπόρωση όταν η οστική πυκνότητα (BMD) μετρούμενη με την μέθοδο της “δέσμης φωτονίων διπλής ενέργειας“ (DXA), είναι 2,5 σταθερές αποκλίσεις ή περισσότερο από την οστική πυκνότητα μιας υγιούς νέας γυναίκας (T score < -2,5 SD). Όσο το οστό γίνεται λιγότερο πυκνό, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος κατάγματος. Τόσο στις υναίκες όσο και στους άνδρες, η οστική πυκνότητα αυξάνεται περίπου έως την ηλικία των 30 ετών και στη συνέχεια αρχίζει σταδιακά και ελαττώνεται. Η ελάττωση της οστικής πυκνότητας αυξάνεται στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, λόγω ελάττωσης των οιστρογόνων, με ρυθμό περίπου 2% κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Οστεοπόρωσης μία στις τρεις γυναίκες και ένας στους πέντε άντρες μεγαλύτεροι των 50 ετών θα υποστούν οστεοπορωτικό κάταγμα. Η παθογένεια της νόσου οφείλεται στην ελάττωση του ρυθμού ανακατασκευής του οστού, γεγονός που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως είναι το ασβέστιο, η βιταμίνη D, η παραθορμόνη, η καλσιτονίνη, η θυρεοειδικές ορμόνες, τα οιστρογόνα, η τεστοστερόνη. Υπολογίζεται ότι 9 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα προκύπτουν κάθε έτος, με αυτά του ισχίου, του αντιβραχίου και των σπονδυλικών σωμάτων να αποτελούνm τα πιο συνηθισμένα. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 τα οστεοπορωτικά κατάγματα ισχίου θα αυξηθούν κατά 240% στις γυναίκες και κατά 310% στους άνδρες.
Παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες κινδύνου της οστεοπόρωσης και συνεπώς και του οστεοπορωτικού
κατάγματος είναι:
- το γυναικείο φύλο
- η λευκή φυλή
- η αυξημένη ηλικία
- γενετικοί / οικογενείς παράγοντες
- το κάπνισμα
- το χαμηλό βάρος
- η περιορισμένη άσκηση
- διαιτητικοί παράγοντες όπως η χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου
- η καθυστερημένη εμμηναρχή και πρόωρη εμμηνόπαυση
- ο υπογοναδισμός στους άνδρες
Δευτεροπαθής οστεοπόρωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενδοκρινικών διαταραχών όπως υπερπαραθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός ή σακχαρώδης διαβήτης, ασθενειών όπως το πολλαπλό μυέλωμα, φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, ρευματοειδούς αρθρίτιδας, η λήψη φαρμακευτικής αγωγής όπως γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόνη), αντισπασμοδικά, αναστολείς της αρωματάσης (για καρκίνο μαστού και γυναικομαστία), αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (φάρμακαm για έλκος στομάχου). Για τον λόγο ότι η οστεοπόρωση είναι απίθανο να είναι συμπτωματική πριν από το πρώτο κάταγμα, είναι ανάγκη να διαγνωστεί εγκαίρως και να εκτιμηθεί η πιθανότητα κατάγματος στο μέλλον.
Ο ρόλος της Πρόληψης
Μεγάλη σημασία έχει η λήψη λεπτομερούς ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού, η λεπτομερής κλινική εξέταση με μέτρηση δείκτη μάζας σωματος, ο έλεχγος της σπονδυλικής στήλης για κύφωση, η νευρολογική εκτίμηση για ισορροπία και κινητικότητα, η σαρκοπενία. Απαραίτητες για τη διάγνωση κρίνονται εργαστηριακές εξετάσεις όπως αυτή του ασβεστίου ορρού αίματος, βιταμίνης D, θυρεοειδικές και παραθυρεοειδικές ορμόνες, η ουρία, η κρεατινίνη η γενική αίματος, η ηλεκτροφόρηση λευκωμάτων κλπ. Η κυριότερη απεικονιστική μέθοδος για μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι αυτή της “ δέσμης φωτονίων διπλής ενέργειας “ (DXA) η οποία γίνεται στο ισχίο και στην σπονδυλική στήλη. Πρόκειται για μέθοδο η οποία κάνει χρήση ακτίνων Χ χαμηλής ενέργειας. Στην ουσία μετράει και συγκρίνει την οστική πυκνότητα με αυτή υγιών ενηλίκων . Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει ως οστεοπόρωση όταν το Τ score είναι μικρότερο του -2.5 σε μετεμηνοπαυσιακές γυναίκες και άντρες άνω των 50 ετών , οστεοπενία όταν είναι από -1.5 με -2.5 και φυσιολογική πυκνότητα μεγαλύτερο του -1.5 .
Είναι απαραίτητος ο έλεγχος οστεοπόρωσης με την μέθοδο DXA σε:
- Γυναίκες ηλικίας 65 ετών και άνω
- Γυναίκες κάτω των 65 ετών με παράγοντες αυξημένου κινδύνου για εμφάνιση κατάγματος
- Γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, οι οποίες έχουν παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση κατάγματος, όπως λεπτόσωμη διάπλαση, ιστορικό
προηγούμενου κατάγματος Άνδρες ηλικίας 70 ετών και άνω - Άνδρες κάτω των 70 ετών αλλά με παράγοντες αυξημένου κινδύνου για εμφάνιση κατάγματος
- Ενήλικες και των δύο φύλων με παθήσεις που σχετίζονται με χαμηλή οστική μάζα ή συνδέονται με απώλεια οστικής μάζας
- Ενήλικες και των δύο φύλων που παίρνουν φάρμακα τα οποία μπορεί να ελαττώσουν την οστική μάζα, όπως είναι η κορτιζόνη
- Ασθενείς που ήδη παίρνουν φαρμακευτική αγωγή για μειωμένη οστική μάζα, ώστε να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα της θεραπείας που λαμβάνουν
Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας
Η εξέταση οστικής πυκνότητας είναι ανώδυνη, αναίμακτη και ασφαλής. Κατά την διάρκεια της εξέτασης ο εξεταζόμενος ξαπλώνει κάτω από ένα ειδικό σαρωτή, χωρίς να χρειαστεί να βγάλει τα ρούχα του. Ο σαρωτής μετακινείται κατά μήκος του ασθενή ώστε να απεικονίσει την περιοχή ενδιαφέροντος. Η όλη διαδικασία δεν κρατάει περισσότερο από 15 λεπτά. Η μέθοδος DXA στηρίζεται στην χρήση των ακτίνων Χ. Η χρησιμοποιούμενη δόση που λαμβάνει ο/η εξεταζόμενος/η είναι όμως εξαιρετικά χαμηλή. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι είναι μικρότερη από το 1/10 της δόσης που λαμβάνει κανείς από μία ακτινογραφία θώρακος ενώ είναι μικρότερη ακόμη και από την καθημερινή δόση ακτινοβολίας που λαμβάνει κάθε άτομο ακούσια από το περιβάλλον.
Θεραπεία
Η θεραπεία της οστεοπόρωσης περιλαμβάνει τόσο φαρμακευτικούς παράγοντες όσο και συστάσεις για αλλαγή του τόπου ζωής όπως είναι φυσική άσκηση, λήψη αρκετής ποσότητας ασβεστίου με την τροφή, διακοπή του καπνίσματος και ελάττωση του αλκοόλ. Υπάρχει μια πληθώρα φαρμακευτικών ουσιών όπως είναι αυτά που σχετίζονται με την απορρόφηση ασβεστίου, αυτά που ροάγουν την δημιουργία οστικής μάζας και αυτά που κάνουν και τα δύο. Θα πρέπει πάντα να συνδυάζονται με την λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D.